Ο πολιτισμός της Τήνου είναι βαθιά ριζωμένος στην ιστορία, την παράδοση και τη θρησκεία του νησιού. Η Τήνος διακρίνεται για τον μοναδικό συνδυασμό θρησκευτικού, αρχιτεκτονικού και λαογραφικού πλούτου. Ο πολιτισμός του νησιού επηρεάζεται από τις πολλές ιστορικές περιόδους που έχει περάσει, καθώς και από τις παραδόσεις των κατοίκων του. Μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά του πολιτισμού της Τήνου περιλαμβάνουν:
Θρησκευτικός Πολιτισμός
Η θρησκεία παίζει κυρίαρχο ρόλο στην πολιτιστική ζωή της Τήνου, κυρίως λόγω της σημαντικής θέσης της Παναγίας της Τήνου. Η εικόνα της Παναγίας, γνωστή για τα θαύματα που της αποδίδονται, είναι το κέντρο της θρησκευτικής ζωής του νησιού και προσελκύει χιλιάδες προσκυνητές κάθε χρόνο. Το Προσκύνημα της Παναγίας της Τήνου, που βρίσκεται στο μεγαλοπρεπές Μοναστήρι της Παναγίας στην Χώρα, είναι το σημαντικότερο θρησκευτικό μνημείο του νησιού και αναδεικνύει τη σχέση του νησιού με την Ορθοδοξία.
Η θεομητορική εορτή της Παναγίας (15 Αυγούστου) είναι το μεγαλύτερο θρησκευτικό γεγονός του νησιού, και κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου οι εκδηλώσεις και οι λιτανείες συγκεντρώνουν πλήθη πιστών από όλη την Ελλάδα.
Αρχιτεκτονική
Η αρχιτεκτονική της Τήνου είναι χαρακτηριστική των Κυκλάδων, με τα ασβεστωμένα σπίτια, τα στενά δρομάκια και τα κυκλαδίτικα καμπαναριά. Ωστόσο, η Τήνος έχει και μοναδικά στοιχεία που την κάνουν να ξεχωρίζει. Στην Χώρα του νησιού και τα χωριά του, τα σπίτια είναι χτισμένα με παραδοσιακό, κυκλαδίτικο στυλ, ενώ τα πετρόχτιστα καλντερίμια και οι φούρνοι αποτελούν σημαντικό μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της. Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι εξωκλήσια, μικρές εκκλησίες που είναι χτισμένες σε διάφορες περιοχές του νησιού και αποτελούν κεντρικά σημεία της θρησκευτικής ζωής.
Η Τήνος είναι επίσης γνωστή για τα καμπαναριά και τις πλακόστρωτες πλατείες. Στα χωριά της, κυρίως στις περιοχές γύρω από τη Χώρα, η αρχιτεκτονική είναι επηρεασμένη από την ορθόδοξη θρησκευτικότητα, με την παρουσία μοναστηριών και εκκλησιών σε κάθε γωνιά.
Λαογραφία και Παράδοση
Ο πολιτισμός της Τήνου διατηρεί έναν πλούσιο λαογραφικό θησαυρό. Η παραδοσιακή μουσική, τα τραγούδια και οι χοροί έχουν μεγάλο ρόλο στην καθημερινή ζωή των κατοίκων. Οι κυκλαδίτικοι χοροί, όπως ο συρτός και ο πολικός, είναι χαρακτηριστικοί του νησιού, και οι τοπικοί καλλιτέχνες τους διατηρούν ζωντανούς μέσα από εκδηλώσεις και φεστιβάλ.
Η τεχνοτροπία και οι παραδόσεις της Τήνου στην ξυλογλυπτική και την αγγειοπλαστική είναι επίσης διάσημες. Οι ντόπιοι καλλιτέχνες ασχολούνται με τη δημιουργία παραδοσιακών αντικειμένων, όπως τα ξυλόγλυπτα αγιογραφικά έργα και τα χειροποίητα κεραμικά, τα οποία είναι δημοφιλή στους επισκέπτες του νησιού.
Τέχνες και Πολιτιστικά Δρώμενα
Η Τήνος είναι γνωστή και για την πλούσια καλλιτεχνική παράδοση, ιδίως στους τομείς της γλυπτικής και ζωγραφικής. Στο νησί, γεννήθηκαν και εργάστηκαν σπουδαίοι καλλιτέχνες, όπως ο γλύπτης Γιάννης Ρίτσος. Σήμερα, η Τήνος φιλοξενεί πολλά μουσεία και καλλιτεχνικά εργαστήρια. Ενδεικτικά, το Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών και το Μουσείο Παναγίας Τήνου προσφέρουν μια πλήρη εικόνα της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού.
Οι πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως τα πανηγύρια και τα μουσικά φεστιβάλ, αναδεικνύουν τη ζωντάνια και τη δημιουργικότητα του νησιού, ενώ παραδοσιακές γιορτές, όπως η Γιορτή της Παναγίας, συγκεντρώνουν πλήθος κόσμου για να γιορτάσουν με μουσική, χορό και θρησκευτικές τελετές.
Κουζίνα και Γεύσεις
Η Τήνος έχει μια ιδιαίτερη και αυθεντική κουζίνα που συνδυάζει τις παραδοσιακές Κυκλαδίτικες γεύσεις με τοπικές συνταγές. Το νησί είναι γνωστό για τα τυροκομικά προϊόντα του, όπως το ξινότυρο και το λαδόψωμο. Τα γαλακτοκομικά και τα θαλασσινά είναι επίσης πολύ δημοφιλή στην τοπική κουζίνα, ενώ τα μανιταρένια πιάτα και οι σούπες αποτελούν χαρακτηριστικά στοιχεία της παραδοσιακής διατροφής.
Η Τήνος είναι επίσης διάσημη για τα μελεκούνια (γλυκά με αμύγδαλα και μέλι), ενώ το τσίπουρο και το κρασί είναι τα παραδοσιακά ποτά του νησιού.